Напярэдадні Раства Хрыстова, 19 снежня 1916 года ў Петраградзе на рэчцы Малая Неўка ўсплыў труп – пакрыты ледзяной скарынкай, са знявечаным тварам. Яго звязаныя рукі былі падняты, быццам там, пад лёдам, мёртвы ўжо чалавек усё яшчэ жыў, усё спрабаваў вызваліцца ад путаў. Яны чэрпалі ваду, дзе яшчэ нядаўна плавала страшнае цела, яны нібы спадзяваліся зачэрпнуць з вадой і д’ябальскую, непраўдападобную сілу гэтага таямнічага чалавека, пра якога ведала ўся Расія — Рыгор Распуцін — адна з самых загадкавых і адыёзных фігур XX стагоддзя. Ніводны палкаводзец або дзяржаўны муж у Расіі не меў такой папулярнасці, славы і ўплыву, якія атрымаў гэты напаўпісьменны сібірскі селянін. Але галоўная яго таямніца, над якой ламаюць галовы гісторыкі і навукоўцы і дагэтуль — гэта асляпленне царскай сям’і. Імператрыца Аляксандра Фёдараўна звала Распуціна — «старац». Але як яна, якая прачытала мноства кніг аб праваслаўі, ведала жыцця знакамітых старцаў, магла зваць «старцам» мужыка, які заграз у блудзе і п’янстве? А сам цар? Няўжо ўся справа была ў тым, што Распуцін ратаваў іх хворага сына? І гэтага дастаткова, каб узнікла захопленае пакланенне, дакладней — абагаўленьне? Каб узнік страшны сімбіёз: самая рэлігійная сям’я, адналюбы цар і царыца, іх чыстыя дочкі — і побач юрлівы мужык, чые выхадкі былі прыпавесцю ва языцех? Няўжо здароўе дзіцяці прымусіла іх маўкліва пагадзіцца на знішчэнне прэстыжу дынастыі, на немінучую катастрофу, аб якой ім усё без выключэння паўтаралі? Пагадзіцца забыць свой абавязак перад краінай? Ці была нейкая зусім іншая прычына іх дзіўнай веры ў гэтага чалавека? Зусім іншае тлумачэнне ягоных учынкаў?
У пачатку стагоддзя, калі ўсплыў страшны труп, усё было так ясна: Распуцін — слуга Антыхрыста. Так казала тады і веруючая, і няверуючая Расія… каб праз сто гадоў ізноў задаваць сабе пытанне: хто ж ён усё ж такі быў — Рыгор Яфімавіч Распуцін?
© Э. Радзінскі
©&℗ ІП Вараб’ёў В.А.
©&℗ ВД САЮЗ
