«Şeytanlar» romanı 1872’de yayınlandı, birkaç baskıya dayandı ve uzun süre perestroyka’nın başlangıcından önce ayrı olarak yayınlanmadı. Büyük klasik Fyodor Mihayloviç Dostoyevski, devrimci ortamdaki yankılanan cinayet ve duyguların etkisi altında hayattan yazdı. Bu roman en politize edilmiş olarak adlandırılır ve haklı olarak, entelektüellerin kafasında hüküm süren radikal fikirlerin bir beyanı ve analizi olarak tasarlanmış ve gerçekleştirilmiştir. Eleştirmenlere göre yazar, karakterlerden biri adına kendi fikirlerini de ifade etmiş, olaylar ve olası sonuçları hakkında derinden ilgilenmiş ve endişe duymuştur.
Konu, taşra şehirlerinden birinde devrimci bir hücrenin yaratılması ve ardından milliyetçilik fikirlerine olan tutkusu nedeniyle devrimcilerle iletişim kurmayı reddeden ve onlara aktarmayı planlayan bir öğrencinin öldürülmesinin hikayesine dayanmaktadır.
Dostoyevski, o zamanın gençlerinin düşüncelerine egemen olan fikirlerin gelişmesinden dehşete düştü. Dünyayı daha iyi bir yer haline getirme arzusu övgüye değer, ancak bir kişinin eylemlerine öfke, kıskançlık, saplantı rehberlik ederse ne olacak. Ateşle yanan adalet savaşçılarının eliyle aşağılamayı tahrik ederse, en iyi güdüler başarısızlığa ve insanlar acı çekmeye mahkumdur.
Dünyayı ancak içsel bir modele göre yeniden inşa edebileceğiz ve yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başındaki devrimci olaylar bunu inandırıcı bir şekilde kanıtladı. İç şeytanlar patladı ve ülkemizi kan, korku ve eziyetle doldurdu.
«Şeytanlar» romanı gerçekten kehanet oldu. Toplumda, yıkım ve inkar yoluyla, bir halkın diğerine üstünlüğü yoluyla yaratılışı ilan eden fikirler gelişmeye başlar başlamaz, Rus isyanının neyle dolu olduğunu hatırlamak gerekir. Ve hiçbir şey bunu edebiyatımızın ana kitaplarından daha iyi yapmaya yardımcı olamaz.
